Son vaxtlar paytaxt sakinlərinin çoxu aldıqları borc namələrindən cana gəlib. Kiminin evinə çağırılmamış qonaq qismində gələnlər borc məktubları gətirir, kimini də müvafiq qurumlara dəvət edərək borclu olmaları diqqətlərinə çatdırılır. Başqa sözlə sakinlər MİS-lər tərəfindən borclu çıxarılır. Sən demə, sakinlər tək ev pulu deyil, həm də bələdiyyəyə vergi ödəməlidir. Ev pulunu yığan MİS-lər bu pulu da yığmağı özlərinə borc bilir. Sakinlər isə yaşadıqları mənzilə görə, 2 dəfə ödəniş etmək istəmir. Ya sovet dövründəki kimi ev pulu ödəyib problemlərin həllini MİS-lərdən tələb etməli, ya da bələdiyyəyə vergi ödəyib onların probelmələrinin həllində fəallaşmasını istəyir.

Vergi məcəlləsinə edilən dəyişikliklərdən sonra fiziki şəxslərin öz mənzilləri üçün ödəməli olduğu vergi növü əmlak vergisidir. Bu vergiyə əsasən inventar qiyməti 5 min manata qədər olan mənzillər əmlak vergisindən azaddır. İnventar dəyəri hesablandıqdan sonra alınan rəqəmin 0,1%-i əmlak vergisi kimi ildə bir dəfə bələdiyyə idarələri tərəfindən yığılmalı və onların büdcəsinə daxil olmalıdir. Bu da bələdiyyənin qanunla müəyyənləşən öhdəlikləri əsasında xərclənməlidir. Lakin bu məsələdə bir sıra boşluqlar var. Belə ki, əvvəlcə mənzilin inventar dəyəri müəyyənləşdirilməlidir. Bu proses mənzil və ya mülk sahibi tərəfindən dəvət olunmuş ekspertlər tərəfindən həyata keçirilməlidir, çünki, əgər bu, bələdiyyələrin özləri tərəfindən aparılarsa, müəyyən xoşagəlməz məqamlara səbəb ola bilər, yəni mənzilin qiyməti süni şəkildə artırıla bilər. Bu isə daha bir problem yaradır ki, mənzil sahiblərinin xüsusi bir ekspert dəvət etmək üçün maddi imkanları çatmır. Keçmiş sovet ölkələrində isə dövlət özü bu cür şirkətləri məsələyə cəlb edir və ödəniş də elə dövlət hesabına aparılır. Lakin Azərbaycanda Sovet dövründən qalma ənənə ilə Mənzil İstismar Sahələri tərəfindən mənzil sahiblərindən ev pulu yığılır. Eyni zamanda mənzillərdən əmlak vergisi də tələb olunur. Son vaxtlarsa əmlak vergisini bələdiyyələrlə əməkdaşlığa əsasən Mənzil İstismar Sahələri də yığır.

Ekspertlərsə ümumiyyətlə əmlak vergisi ilə paralel ev pulu yığılmasını düzgün saymır. Məsələn, iqtisadçı ekspert Qubad İbadoğlu hesab edir ki, özəlləşdirilmiş mənzil sahiblərinin “kvartplata” ödəməsi özü də düzgün deyil: “Çünki bu mənim özəl mülkiyyətimdirsə, buna görə əmlak vergisi ödəyirəmsə, nəyə görə əlavə olaraq hər hansı ödəniş etməliyəm? Bələdiyyələr də qanuna müvafiq olaraq əmlak vergisinin onlara ödənməli olduğunu deyir, lakin əhali arasında olan çaşqınlıq onların da işinə mane olur”.

Nizami bələdiyyəsinin sədr müavini Bəylər Quliyev isə deyir ki, ev pulu adında ümumiyyətlə vergi növü yoxdur. Var xidmət pulu. Xidmət puluna görə də ödənməlidir MİS-ə. “Məsələn, bizim rayonu götürəndə, MİS-in nəzdində qalan təmizlik işləri, zibilin daşınması, həyət-bacanın süpürülməsi, zirzəmilərin, blokların, damların təmir olunmasıdır”.

Əksər xarici ölkələrin təcrübəsində bələdiyyələr daha geniş funksiya və səlahiyyətlərə sahibdir. Ekspert Qubad İbadoğlunun fikrincə, artıq Mənzil İstismar Sahələri ləğv edilməli və yerini bələdiyyələrə verməlidir: “Bir orqana getmək, arayış götürmək və arayış almaq üçün müəyyən ödənişlər həyata keçirmək və son nəticədə də bu, vətəndaşların həm xərclərini artırır, həm əlavə vaxt itkisidir və əlavə bürokratik əngəllərdir. Bu baxımdan bu gün MİS-in bir arayış verməkdən başqa funksiyası qalmayıb”.

Ekspert onu da əlavə edib ki, torpaq vergisi rayon və kənd yerlərində pay torpaqlarına qoyulan vergi növüdür və şəhərlərə heç bir aidiyyatı yoxdur.

ANS